ساز شناسی
«سازشناسی» یا «ارگانولوژی» علم شناخت، بررسی و طبقه‌بندی سازهای موسیقی است.
سازشناسی به دو دسته ی سازهای ایرانی و سازهای جهانی تقسیم میشود.
در هریک از این تقسیمات انواع مختلف ساز وجود دارد که متناسب با ساختارشان در گروه های مختلف قرار میگیرد.
سازها را معمولاً به گونه‌های مختلف طبقه‌بندی می‌کنند که یکی از تقسیم‌بندی‌های متداول به شیوه زیر است:
- سازهای زهی: (سازهای زهی آرشه ای، سازهای زهی زخمه ای)
- سازهای بادی: (سازهای بادی چوبی، سازهای بادی برنجی)
- سازهای کوبه‌ای (سازهای ضربی)
- سازهای صفحه‌کلیددار
- سازهای الکترونیک (ساز موسیقی الکترونیک)
سازهای زهی یا زه‌صداها آن رده‌ای از سازها هستند که در آن‌ها صدا از لرزش زه یا تار یا سیم به وجودمی‌آید. معمولاً با زخمه زدن یا ضربه زدن یا کشیدن آرشه بر روی این زه‌ها صدای دلخواه از ساز درمی‌آید. سازهای زهی را به صورت‌های مختلف بخش‌بندی نموده‌اند.
زه‌صداها به دو دستهٔ زخمه‌ای و مرکب بخش می‌شوند.
1-زه‌صداهای زخمه‌ای دسته‌ای از زه‌صداها هستند که در آن‌ها با زخمه زدن با انگشت یا مضراب بر عامل لرزنده،صدا تولید میشود.
2-زه‌صداهای مرکب خانواده‌ای از زه‌صداها است با محملی برای زه‌ها و تشدیدکننده‌ای که جزء جدایی‌ناپذیر ساز است.
در قدیم به آلات موسیقی سیمی و زهی ذوات الاوتار می‌گفته‌اند. ذوات الاوتار دو نوع بوده یکی آن که مثل چنگ و قانون و سنتور برای هر صدایی یکی سیم روی ساز بسته می‌شده و در روی آن رشته‌ها انگشت نمی‌گذارده‌اند. نوع دوم آنهایی است که روی رشته‌ها که هر یک را وتر می‌نامیدند، انگشت‌های دست چپ تکیه می‌کرده، مانند عود، رباب، تنبور. به اصطلاح دیگر آنهایی که نغمهٔ آن‌ها از مطلقات حاصل شود و نوع دیگر آنهایی که نعمهٔ به مطلق و گرفت ایجاد گردد.
سازهای بادی به سازهایی گفته میشود که دمیده شدن هوا در آن‌ها باعث تولید صدا گردد.
سازهای کوبه‌ای یا ساز کوبه یا پِرکاسیون به سازهایی گفته میشود که از طریق ضربه، تکان، سایش، خراش یا هر عمل دیگری که منجر به نوسان شود، تولید صدا کنند. وظیفهٔ اصلی سازهای کوبه‌ای معمولاً اجرای ضرب‌آهنگ (ریتم) در متن آهنگ است، ولی توانایی اجرای ملودی را هم دارند. تاریخچهٔ سازهای کوبه‌ای به هزاران سال پیش برمی‌گردد. این سازها احتمالاً پس از صدای انسانی قدیمی‌ترین نوع سازها هستند. سازهای کوبه‌ای را عموماً می‌توان به دو دستهٔ سازهای کوبه‌ای با کوک معیّن مثل زیلوفون و سازهای کوبه‌ای با کوک نامعین مثل انواع طبل تقسیم کرد.
ساز شستی‌دار سازی است که برای نواختن آن از صفحه‌کلید استفاده میشود. انواع ساز های شستی دار شامل ارگ، ارگ بادی، ارگ هموند، پیانو، کلاویکورد، هارپسیکورد، چلستا، آکوردئون، ملوترون و سینث سایزر میباشد که شناخته شده‌ترین این‌گونه سازها پیانو و ارگ است.
ساز موسیقی الکترونیک سازی است که با استفاده از علم الکترونیک تولید صدا می‌کند. چنین ابزاری با خروجی دادن یک سیگنال الکتریکی صوتی که در نهایت یک بلندگو را به صدا درمی‌آورد، کار می‌کند.
یک ساز الکترونیکی متداولا می‌تواند دارای یک رابط کاربر برای کنترل صدای خود باشد، اغلب به وسیله تنظیم گام، فرکانس، یا طولمدت یک نت. هرچند با سیر نزولی استفاده از رابط کاربر و توابع تولید صدا به صورت دو قسمت مجزای کنترل‌کننده(دستگاه ورودی) و یک ترکیب‌کننده موسیقی (سینث سایزر) بترتیب، دو دستگاهی که از طریق زبان اجرایی موسیقی مانند رابط دیجیتالی سازهای موسیقی و کنترل صدای باز.
یک ابزارموسیقی الکترونیک را می‌توان به عنوان یک زیرمجموعه از برنامه‌های پردازش سیگنالهای صوتی مشاهده کرد.ابزارهای موسیقی الکترونیکی ساده که گاهی افکت‌های صوتی نامیده می‌شوند.مرز بین صدای افکت‌های صوتی و صدای حقیقی ابزار اغلب مبهم است.
آهنگساز و مهندس فرانسوی ادگار وارز توسط شیپور الکترونیک، سوت‌ها و نوار مغناطیسی قطعات متنوعی نوشت که قابل ذکرترین آن‌ها برای غرفه فیلیپس در نمایشگاه جهانی بروکسل در سال ۱۹۵۸ است.
ابزارهای موسیقی الکترونیک امروزه به‌طور گسترده‌ای در بسیاری از سبکهای موسیقی استفاده میشود.توسعه ابزارهای جدید موسیقی الکترونیک، کنترل‌کننده‌ها، سینت سایزرها به عنوان زمینه‌ای فعال برای پژوهش علمی ادامه پیدا کرد. کنفرانس‌های جهانی تخصصی سازماندهی شد، از معروفترین آن‌ها می‌توان از واسطه‌های جدید برای بیان موسیقی نام برد که برای گزارش کردن از لبه تیز این ابزار تشکیل شده بود نام برد. همچنین محیط ویترینی برای هنرمندانی که در اجرا یا تهیه موسیقی از ابزارهای موسیقی الکترونیکی، کنترل‌کننده‌ها، ثینت سایزرها بهره می‌بردند.
- منابع:
- منصوری، پرویز، سازشناسی، نشر چشمه